بخش سوم: سوره ي فرقان
اشاره
توحید محوري معادباوري ویژگیهاي بندگان خاص خدا شکایت پیامبر صلی الله علیه و آله از مهجوریت قرآن سرگذشت برخی از
پیامبران ص: 229
اول: سیماي سورهي فرقان
اشاره
سیماي سورهي فرقان بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ به نام خداي گستردهمهرِ مهرورز
شمارگان
سورهي مبارك فرقان داراي 77 آیه، 892 کلمه و 3733 حرف است.
نزول
و طبق (« فاطر » و قبل از سورهي « یس » این سوره در مکه فرود آمده و چهل و یکمین سوره در ترتیب نزول است (پس از سورهي
این سوره در چینش کنونی قرآن بیست و پنجمین سوره به .«1» محاسبهي مفسران سورهي فرقان در سال دهم بعثت نازل شده است
به معناي جدا کننده و فرق گذارنده (حق و باطل) و یکی از نامهاي « فُرقان » : شمار میرود. نامها: نامهاي این سوره عبارتاند از
است. سبب نامگذاري این سوره آن است که واژهي فرقان در آیهي اول آن آمده است. نام دیگر این سوره « فرقان » قرآن کریم نیز
میآید و این واژه کلمهي آغاز سوره است که سه بار نیز در سورهي فرقان تکرار « بزرگ و خجسته » است که به معناي « تَبارَك »
شده است.
فضایل
در مورد فضیلت سورهي فرقان از امام موسی کاظم علیه السلام حکایت شده که هر کس این سوره را در هر شب بخواند، خدا او را
ص: 230 تذکر: «2» . هرگز عذاب نمیکند و از او حسابرسی نمینماید و جایگاهش بهشت است
این آثار و ثوابها براي کسانی است که این سوره را بخوانند و به محتواي آن عمل کنند. در این سوره صفات بندگان خالص خدا
آن گونه تشریح شده که چنانچه کسی آنها را از جان و دل بخواند و خود را با آنها منطبق سازد، جایگاهش بهشت است.
یکی از نامهاي قرآن کریم نیز هست و در آیهي 60 این سوره یک سجدهي مستحب مقرر شده است و نکتهي « فرقان » : ویژگیها
صفحه 71 از 110
جالب آن است که تمام آیات این سوره به تنوین نصب ختم میشوند.
اهداف
هدفهاي اساسی سورهي فرقان عبارتاند از: 1. توجه به توحید؛ 2. یادآوري قیامت؛ 3. تقویت روحی پیامبر اسلام صلی الله علیه و
آله در برابر فشارها و سختگیريهاي مشرکین مکه؛ 4. بیان صفات بندگان خاص خدا و انسانهاي کمال یافته.
مطالب
مطالب عمدهاي که در این سوره به چشم میخورد عبارتاند از: الف) عقاید: 1. بیان نشانههاي عظمت خدا در جهان آفرینش و
14 و 28 )؛ تفسیر قرآن ، 3 و 45 به بعد)؛ 2. بیان رستاخیز و حسرتهاي مردم در آن روز (در آیات 11 ، دلایل توحید (در آیات 2
5 و 20 ). ب) اخلاق: بیان صفات مؤمنان راستین یا ، 3. درهم کوبیدن منطق مشرکان (در آیات 7 مهر جلد چهاردهم، ص: 231
که به صورت جالب و سازندهاي در آیهي 63 به بعد آمده است و مجموعهاي از مطالب اخلاقی را در بردارد. ج) « عبادُ الرحمان »
2. ممنوعیت زنا (در آیهي 68 ). د) داستانها: 1. بیان سرگذشت اقوام پیشین که در اثر ؛( احکام: 1. ممنوعیت قتل (در آیهي 68
3. اشارهاي به داستان ؛( در آیهي 38 ) « رس » 2. داستان اصحاب ؛(42 - مخالفت با پیامبران گرفتار عذاب الهی شدند (در آیات 35
5. اشارهاي به داستان عاد و ثمود (در آیهي ؛( 4. اشارهاي به داستان قوم نوح (در آیهي 37 ؛(36 - موسی و هارون (در آیات 35
38 ). ه) مطالب فرعی: 1. مقایسهي مؤمنان با کافران و بیان مواضع آنها؛ 2. طرح بهانهجوییهاي مشرکان و پاسخ به آنها (در آیات
4. طرح شکایت ؛( 6 و 32 ،5 ، 3. یاد قرآن با عنوان فرقان و پاسخگویی به تهمتهاي مشرکان دربارهي قرآن (در آیات 1 ؛(21 -4
5. تذکر پشیمانی ستمگران و تبري از دوستان ؛( پیامبر صلی الله علیه و آله از مردم که قرآن را مهجور گذاشتهاند (در آیهي 30
6. خلقت انسان از آب (در آیهي 54 ). *** ص: 233 ؛(29 - گمراه کننده (در آیات 27
دوم